فهرست

اؤن‌سؤز ………………………………………….9
اؤتن گونلریم…………………………………… 21
آرازین اوتایی………………………………….. 23
2 69
ضربه ضربه اوستوندن……………………….. 86
چاغریلمامیش قوناق……………………….. 125
3 145
بدر آباد……………………………………….. 166
(قلعه مظفر)…………………………………. 170
(سلمانی اولماغیم)………………………… 173
4 191
تلاطم لی تهران ……………………………..191
عکاسخانادا…………………………………. 202
یئنی ایش دالینجا………………………….. 208
شاهلیق رژیمی نین سقوطی……………. 212

اؤن‌سؤز

گنجعلی صباحی میاب، گونش ایلی2/11/1285 ده، مرند یاخینلیغیندا اولان میاب کندینده کربلای یونس و گولوستان خانیمین اوجاغیندا بو دونیایا قدم قویموشدور. یعنی او، مشروطه نهضتینه قانلی-قادالی دویوشلر گئدن زامان ایشیق دونیایا گؤز آچمیشدیر. استاد صباحی آذربایجان ادبیاتینین سوموکلو ناثرلریندن بیریسی¬دیر. اونون بیر سیرا کتابلاری گون ایشیغینا چیخاردیلیب، بو قونودا مختلف رای¬لر وئریلمیشدیر. اوست- اوسته بوتون یازارین اثرلریندن دانیشیب، یازان¬لار مثبت گؤزو ایله باخمیش، قیمتلی اثرلری آلقیشلامیشلار.
گنجعلی معلمین اثرلرینه دایر اون¬لار نفر دئدییمیز کیمی قلم گؤتوروب، یازی یازمیشلار. اونا گؤره بو حاقدا یازماغیمیز بلکه ده بیر آز گؤدنسیز اولسون دئیه، واز گئچیریک؛ امّا اونون «اؤتن گونلریم» کتابی حاقدا ملاحظه.
همین اوخومالی کتابین باره¬سینده دئیه بیلره¬رم کی او کتاب اول – آخر بیر دونه نشر اولسادا، بیر چوخ ادبیاتیمیزلا ماراقلانانلارین یادلاریندا قالیب، گنجعلی معلم‌دن آد گلنده، ایستر – ایسته¬مز همین کتابین آدین سلام – صلوات لا یاد ائدرلر! اونون داها اؤنم‌‌‌لریندن بونو دئیه¬ بیلرم کی هله بو گونه قدر اوچ فارسجا نشری بازارا ارائه اولونموشدور کی یئرلی اولار اونلارین سیاهه¬لری تقدیم اولونسون.
1- آن روزها: ترجمه کار: بهزاد هنری – تهران پورشاد نشری. 1381-جی ایل. 228 صحفه
2- روزهای سپری شده: ترجمه¬چی: پریسا برازنده. تهران، اندیشه نو نشری 1385 – 194 صفحه
3- روزهای سپری شده من: فارسجایا چئویرن: بهروز مطلب زاده. تهران، دنیای نو نشری 1393 – ایکینجی نشری 1394. 208 صفحه
داها اهمیت داشیان همین اثری یئنی¬دن نشر ائله¬مک داها دوغروسو بیر ملّی – ادبی بورج کیمی حسابلانا بیلردی. اونا گؤره کتابین نشری اوچون رغبتیمیز داها چوخالیب، نهایت نشرینه باشلادیق. کتابین اساس نسخه¬سی هله یازیچی دیری کن اؤز نظارتی ایله بئش – اوچ نسخه تایپ اولان نسخه دیر کی اؤزو، اوغلو عارف صباحی اوچون یازیب قول چکمیشدیر. بو کتابدا گؤردویوموز اساس ایش یا خود همین چاپین اؤنجه کی نسخه¬یه گؤره اؤنمی:
ایللردیر کی «اؤتن گونلریم»¬ین نسخه¬لری بازاردا توکه‌نیب، ماراقلانان‌لار ایسه بو دیرلی اثرین اوخوماغینا راحات¬جا ال تاپا بیلمیرلر. منیم ادبی دوستوم، رحمتلی گنجعلی صباحی¬نین هم کندلی¬سی اولان سایین اصغر علمی میاب¬لا قونوشاندا، سؤز ائله گنجعلی معلم¬دن ده گئدر. بیرگون اونلاردان خواهش ائله¬دیم سیز واسطه اولون او داهی¬نین اوشاقلاریندان یئرده قالان اثرلرین آلیب نشر ائدک! قلمداشیم اونون سون بئشیک اوغلو اولان حورمتلی عارف آقا ایله یاخین دوستلوغونا رغماً، اونونلا علاقه ساخلایب، نهایت، قیزیل صفحه¬لی اولان «اؤتن گونلریم»ین استادین اؤز امضاسی ایله توشیح اولان نسخه¬سین الده ائده‌بیلدی¬لر. بونونلا برابر بیر ماذونیت سندی ده همین اثرین نشرینه دایر آلدیلار. ایش باشلاندی. نسخه تایپ اولونوب، قورتاراندان سونرا سایین اصغرعلمی اوخویوب، مطبعی سهولرین توتموشلار. سونرا صلاح گؤرموشلر کی بیر دونه ده من اوخویام. منه یئتدیکده اوخویوب بیر سیرا نظرلریم اولموشدور. اونا گؤره «مصلحت¬لی آش ایچمه¬لی اولو» دئیه، استاد کریم آقا مشروطه¬چی «سؤنمز»‌له ده مشورت و مصلحت ائدیب بیر سیرا یازیلاری بوگونون روالینا گتیردیک. مثلاً او دورلر توکان سؤزون دوکان، توتدو سوزون دوتدو، صون و سین ایله گلن کلمه¬لری بوگونکو کیمی سین ایله یازیب، قومونیست کیمی لغتی کومونیست و «گ»لری «ی» و بو کیمی لغتلری بوگون یازیلان فورما سالدیق. بونلارلا برابر آللاه سؤزون، الله کیمی، یونیس سوزون یونس کیمی ایشلری ده اعمال ائله‌دیک. بو کتاب نشره حاضیرلاناندا استاد کریم آقا مشروطه چی ایله ده موضوع آرادا قویولدو.
استاد کریم آقا مشروطه¬چی «سؤنمز»¬ین ادبیات¬دان سووای دیلچی‌لیک قابلیتی اولوب، همین موضوع دا دئمه¬یه سؤزو اولان بیر شخص¬دیر. آپاردیغیمیز اصلاح‌لاری اونلارلا اورتایا قویاندا، علمی دلیل‌لرله او ذات عالی ده صلاح گؤردولر کی بو ایش¬لر گؤرولسون. دئمه‌لی¬یم «اؤتن گونلریم» کتابینین ایلک دونه گون ایشیغینا چیخماغیندا استاد سؤنمزین اساس رولو اولموشدور. اونلاردان ائشیتدییم بیر خاطره ماراقلی دیر.
– گونلرین بیرینده استاد گنجعلی صباحی¬نین قوللوغوندا ایدیم. رادیو – تئلویزیون شانس‌دان سلیمان رستم¬ین عزیز¬له¬مه سیندن دانیشیق آچیب، اورادا طنطنه ایله گئچیریلمه سیندن سؤز – صحبت آچمیشلار. بو رحمتلی ایندی دئمه¬سین دئدی:
– ایشه باخ ها! سلیمان رستم‌له من یاشیدام. ایکیمیزده زحمت چکمیشیک. او، او. بودا، من!
بو سؤز منه چوخ آغیر گلیب، نیسگیل اولدو. بیرگون دوستلارین بیر نئچه¬سین ائویمه چاغیریب، کیمسه¬یه بیر سؤز دئمه¬دن بو قراره گلدیم کی ائویمیزده استاد صباحی اوچون بیر عزیزله¬مه توتام! بئله ده اولدو. خاطیره¬لر دئیلدی، شعر اوخوندو و نهایت استاد عزیزلندی. همین کیچیک مراسم اثناسیندا بیر ناواردا استادین سسیندن دولدوردوم. سونرا صباحی معلمین «اؤتن گونلریم» کتابین آلیب، ایکی آی اوستونده ایشله¬ییب چاپ عرفه‌سینه چاتدیردیقدان سونرا، سهوسیز اولسون دئیه، قوی بیر استاد عزیز محسنی ده اوخوسون دئدیم، بئله ده اولدو. سونرا کتاب نشر اولاندان سونرا گؤردوم هئچ منیم آدیم یوخ و زحمت¬لریمه اصلا” اشاره اولونماییب! البته اؤنجه گنجعلی معلم اؤزو بیر برگه¬ده منیم آپاردیغیم ایش¬لری آلقیشلایب بئله بیر یادداشتی دا اولموشدور:
استعدادلی شاعر قارداشیم مشروطه¬چیه تقدیم ائدیرم. ضمناً (اؤتن گونلریم)¬ین بو قدر تمیز، دقیق و دوزگون تایپ اولونماسیندا چکدگینیز زحمتلر ایچون چوخ ساغ اولون.
عزیز سؤنمز!
سیزین درین ادب دریالارینا جوموب، سؤز اینجی¬لرینی، استادلیقلا اؤز مصراع¬لاری اودوزمگی باجاریرسینیز. منجه بو شاعیرلیگین رمزی دیر. شعرلرینیزده انسانلیق، محبّت، بشر دوستلوق دویغولارینی اوخوجولارا آشیلادیرسینیز. «عیسی¬نین سون شامی» و لیریک شعرلرینیزله آذربایجان ادبیاتینا اؤزونوزه یئر آچمیسینیز. گله¬جک‌ده، یوکسک کیفیت¬لی، اجتماعی مضمونلو پوئمالار یاراتماق قدرتینه مالک اولدوغونوزا شبهه¬م یوخدور. فکره دالیب قلم چالدیقجا، دان اولدوز کیمی پارلایاجاق سینیز. یازین – یازین، یورولمایاسینیز.
گنجعلی صباحی 5/7/1367

استاد صباحی اوچون بیر سیرا شاعیرلر ایله یازیچی¬لار، اؤز احساس-لارین ایستر یازیچی¬میزین دیری لیینده، ایسترسه ده وفاتیندان سونرا، نظم – نثر شکلینده یازمیشلار. سئوینج¬له دئمه¬لی¬ییک بو شعرلرین و اخوانیه¬لرین بیر سیراسی اؤتن گونلریم کتابینین سون صفحه‌لرینده قیده آلینسالاردا، بیر سیراسی هم قلم¬دن دوشوب، هم ده سونرالار یازیلمیشلار. کتابین تنظیم ائدنی سایین اصغر علمی «مهروند میاب» اؤز احساسلارین بئلنچی ترنّم ائتمیشلر:
«گئچن گؤنلر – گئدن گؤنلر
یولداشلاردان بیری سنین اؤلوم خبرین وئردی، اؤره¬گیم سیخیلدی. آغلاماق توتدو منی، دئدیم بیر زاد یازیم آمما نه یازیم، نه یازماییم؟
آخشام چاغی دیر قارا بولودلار گؤی اؤزون آلیب¬لار، ایستی کؤنول بولاندیران بیر یئل اسیر. اوتورموشام، گؤزلریمین قاباغیندا عکسین گئچن گونلردن دانیشیر. سانکی دونن ایدی دئمیشدین هردن گلین – گئدین. بیر گون گلدیک اوتوردوق سؤز آچدیق یازی‌‌دان، یازماقدان، یازیچی¬لیقدان نه یازماقدان، سؤزلرین ایستی، سؤیله¬دیکلرین درین، دادلی، بیز گنج، سن قوجا، بیز قولاق اولدوق سن سؤز. دینله¬دیک سؤیله¬دیکلرین. ساهردن، سهنددن. او سینمیش سرین سو کوزه‌لردن سؤیله¬دین. سونرا سؤز آچدیق سحردن، ائلیمیزین دان اولدوزوندان، قهرمان قیزیندان، من (ماویلر) کتابین گؤستردیم، سن دستگاها قویدون نوارین، دینله¬دیک سحرین سسین، سحره یول آچان ایستی نفسین، چوخ یاشاسین دئدیک. سؤز اوزونا چکدی، هر یاندان سؤز گلدی اوجون توتوب گئتدیک، میاب‌دان، قانلی داغ¬دان، قره¬چی¬دن سؤز آچدیق، دیددیک کؤهنه یورقانین پامبیقلارینی!
هله گون باتمامیشدی یورولارسان دئیه، سؤزو سونا آپاردیق یاریمچیق قالا قالا. هله¬لیک ساغ قالاسیز دئییب یولا دوشدوک، سیز دئدینیز گؤله گؤله…
ایل¬لر اؤلوموندن گئچسه ده گنجعلی¬نین آدی قالاجاق، گؤزه¬ل یازدیقلاری قارتال، حیات فاجعه¬لریندن، شعریمیز زامانلا آددیملاییر و ان گؤزه¬ل اثری اؤتن گونلریم اوخوندوقجا آدی گله¬جک.
یولا دوشدو گئدر گلمزلره ساری
دویونجا گؤرمه¬میش اول سئودیگیم یاری
یول آختاردیق یوبانسین یاردان آیریلماق
قیریلدی کؤنلومون بئل باغلایان تاری»
**
چاغداش مبارز شعریمیزین تمثیلچیسی اولان، رحمتلی استاد هاشم ترلان دا گؤزل بیر شعر قوشموشدور. ظنیمجه بو شعر¬ده بیر یئرده گون ایشیغینا چیخادیریلمامیشدیر. ائله اونا گؤره بورادا گلمه¬یین نیسگیل ائدردیم. شاعیریمیز گنجعلی صباحی¬نین اؤلومونده گؤزلریندن قان یاش آخیداراق بیر آغی¬دا یازیر «تونج هئیکل» باشلیقلی بو مرثیه ده شاعیریمیز گؤرون دوستو و قلمداشینین فراقیندا نئجه قلم اله گؤتورور:

داغلار اوجا یوللار اوزون، کاروان گئدیر
قیزمار گؤنش گؤی سمتینه عریان گئدیر
آغ سویودلر فیکره دالمیش یول قیراغی اوتای بو تای
طبیعت لال، آسمان لال کاروان دا کی سس¬دن سووای
کاروان گئدیر، اوزاقلاردا ساچین یولور قیلینج داغی
کاروان گئدیر آغ شلمه¬لی تاجین یولور قیلینج داغی
هر گون اونا حیران حیران باخان گؤزلر دوشوب یادا
اما بو گون اؤز یاوروسو گنجعلی‌دن اولور جدا
باشینداکی آغ شلمه¬سی،
دوداغیندا وای کلمه¬سی،
یاماجلاردا قوزولارین حزین حزین ملشمه¬سی
آتیب شنلیک داشین بوگون –
– میاب کندی
قیلینج داغی چالیر وداع مارشین بوگون
گؤزلرینه قهر دولدو قیلینج داغین
سؤزلرینه کدر قوندو قیلینج داغین
دئدی: داغام، آدیم قیلینج، اؤزوم قیلینج
سؤزوم قیلینج، ایزیم قیلینج، گؤزوم قیلینج
سن سه، توتغون فضالاردا اؤتن بیر قوش،
دوغما یورددان، یوواسیندان، ایتن بیر قوش
ای دیده¬رگین طالعیندن کؤسکون جوجوق!
خزان وورموش، قلبی شان – شان مسکین جوجوق!
قیلینجیمی وئردیم سنه
باس باغیرینا دونه دونه!
قیلینج¬سیز دا من بیر داغام
اؤز داغلیغیم بس دیر منه
قیلینج اولسا قوچ بابکین رنگین کمان قیلینجی دیر
قلم اولسا نسیمی¬نین داغ اوینادان قیلینجی دیر
کاروان گئدیر، حیران گئدیر سن¬له گئدیر هر بیر آنیم
قوی جالانسین بیر بیرینه سنین قانین، منیم قانیم
سن ائلیمده تاریخ¬له¬شن، مدریک¬له¬شن صباحی¬سان
دونه نیمین، بوگونومون صاباحیمین صاباحی¬سان
یوخوشلاردا داغلار آشان، قایالاردا قارتال لاشان
ائل دده¬میز قورقود کیمی، اولولاشان، کمال لاشان
صباحی سن، گنجعلی سن
خلقیمیزین قلم توتان گنج الی سن
دریالاردا قوش تک سوزن آغ یئلکنین
توفان‌‌‌‌لاردا دوداق بوزن آغ یئلکنین
آلنی آچیق بیر ملتین وقاری دیر
توپراقداکی انسان آدلی اولدوزلارین مداری دیر
الیمده کی بو، یوندوغوم مرمره باخ!
قلمیم¬له داش مرمری من چاپاراق
ایکینجی بیر گنج صباحی خلق ائتمیشم
شیطان‌‌‌‌لارین اوقاتینی تلخ ائتمیشم
قوی اوجالسین بو شعریم¬له زامان زامان تونج هیکلین
خزان قوپسا نه قار گؤرسون، نه بیر توفان تونج هیکلین
بزک وئررم هیکلینه ارکین باشین
زینت اولسون تبریزیمه هر باخیشین
اوردان باخسان علمدارا، مرنده سن
دوشسون یادا اوشاقلیغین، میاب کندین گؤرنده سن
میاب کندی، میاب کندی!
اؤز اوغلونا حورمت¬له باخ!
حسنونده کی عمل¬لره نور سپیلیر ساچاق ساچاق
میاب کندی! میاب کندی!
ندن دیر تورپاغین سنین؟
فخری اؤلوب اییلمه¬ین بیر ملتین، بیر اؤلکه¬نین
نر کیشی¬لر دونیامیزا اصیل گلر، اصیل گئدر
دوران دونر، زمان گئچر، نسیل گلر، نسیل گئدر
میاب کندی، علمداردان ارکه باخار
گونئی باخار، قوزئی باخار، اؤلکه باخار
دئیر: ارکین باشینداکی او بویلانان صباحی دیر
دونه¬نیمین، بوگونومون، صاباحی¬مین، صاباحی دیر
درد دن قاشی چاتیلمایان،
بوداق بوداق آتیلمایان،
کیمیا اولوب، کیمیاگرین کؤره¬سینده قاتیلمایان
مغرور باخان صباحی دیر
تونج هیکلی، دوم دوز دوران
ارکین باشین نورلاندیران
قلمی ایله وطنیمین اوجاغینی گؤر یاندیران
تونقال یاخان صباحی دیر
قایالاردا شلاله تک
دره¬لرده آلاله تک
دیلیمیزین تئل¬لرینه قوجاق قوجاق، اتک اتک
چیچک تاخان صباحی دیر.
**
یادا استاد عزیز محسنی «گئرچک»¬ین بیر یادداشتی¬کی یازیچی¬نین بیرینجی ایل دؤنومونه حصر اولونموشدور اوخومالی دیر. باخین لطفاً:
15 شهریور 1369، بؤیوک و قدرتلی یازیچی¬میز گنجعلی صباحی¬نین وفاتیندان تام بیر ایل کئچیر. مرحوم صباحی، دئمک اولار عومور بویو، بیر مسئوول معلم، قدرتلی یازیچی و گؤرکملی ادبیات شناس کیمی اؤز دوغما خلقی¬نین یولوندا، بوتون قدرتیله قلم چالدی، اللشه¬دی، یازدی، یاراتدی و گنج شاعیر و یازیچیلاریمیزا یول گؤستردی. اونون کتاب شکلینده چاپدان چیخمیش اثرلریندن باشقا بیر چوخ مقاله، داستان و دیلیمیز حقینده ماراقلی نظریه‌‌‌لر، آنا دیلیمیزده نشر اولان مجله و روزنامه¬لرده نشر اولدو. او، چاپا حاضیرلانمیش «اؤتن گونلریم» آدلی سون اثرینده، اؤز حیاتی و فعالیتی حقینده، هابئله آرازین او تاییندا حکم سورن «شخصیته ستایش» دورونو قامچیلاییر. اؤزونون و خانواده-سی¬نین آجی و اؤرک یاندیریجی سرگذشتینی، سگگیز ایل آغیر و دوزولمز بیر شرایط¬ده، سیبرینین سورگون¬لرینده، عومور سوردوگو گونلری، بؤیوک بیر قدرت و مهارتله اوخوجونون گؤزلری اؤنونده جانلاندیریر و اوخوجونو اؤزو ایله، او، چتین و دوزولمز گون¬لره آپاریر و اونو اؤز کدر و دردلری ایله شریک ائدیر. دئمک اولار کی، صباحی یالنیز اؤز باشیندان کئچن¬دن دانیشمیر، عین زماندا، بوتون ازیلمیش و تاپدالانمیش زاواللی خلقی¬میزین دومانلی و جان سیخیجی گونلرینی مجسم ائدیر. صباحی، بو اثرینده انسان طالعینه اولان قایغی¬سینی و گله¬جگه اولان سینماز اینامینی گؤستریر. او، هابئله نشان وئریر گئنیش مظلوم کوتله¬لر، هر بیر یئرده مختلف بهانه¬لرله ازیلیرلر، زیندانا آلینیرلار. او تایدا ایرانلی آدیلا بیر عده ساده، امکچی، عین حالدا زاواللی انسانلار، جان سیخیجی اشکنجه¬لره معروض قالیرلار و بوتایدا محمد رضا شاهین قان پوسگوره¬ن، عدالت سیزلیک و استبدادی شرایطینده «مهاجر» آدیلا یوزلر ایله بئله مظلوم انسانلار دویولورلر، زیندانا باسیلیرلار، سورگون ائدیلیرلر.
مرحوم صباحی، یازدیغی و یاراتدیغی اثرینده خلقی¬نین اؤره ک سؤزلرینی، آرزولارینی، درد و کدرلرینی بیر درد صاحبی کیمی قلمه آلیر و عینی زاماندا اوندا امید و دوزوم یارادیر. صباحی¬نین قلبی خلقی-نین قلبی ایله وورور. او، یاراتدیغی بوتون اثرلرینده، اؤز دوغما خلقی¬نین دانیشان دیلی و سارسیلمایان اراده¬سی کیمی میدانا قدم قویور و بونا گؤره دیر کی او، دائم آزادلیق سئوه¬ن و عدالت آختاران خلقی¬نین اؤره یینده یاشایاجاق و زامان کئچدیکجه، اونون خاطیره¬سی خلقی اوچون داها عزیز و اؤلمز اولاجاقدیر»

رضا همراز 02/02/98-تبریز

اؤتن گونلریم

بو گونکو کیمی یادیمدادیر. یاز گیرمیشدی. دوزلر، دره¬لر، آل یاشیلا بورونموشدو. قویون- قوزولار داغلارین دوشونه، یاماجلارا یاییلمیش، گؤل – چیچک¬لرین عطری، باهارین اؤره¬یه یاتان لطیف هاواسی، قوشلارین روحی اوخشایان نغمه¬لری انسانی فرح¬لندیریردی. او زامان هله من اوشاق ایدیم و یئددی یاشیم واریدی. اؤز تای توشلاریملا آزاد قوشلار کیمی قاناد آچیب اوچوردوق. دره تپه دئمیردیک قایادان قایایا سئچراییب اویناییر، بعضاً وحشی گؤللردن دسته¬لر باغلاییر، گاه¬دا یئملیک ده¬ریب یئییر، هردن ده بیر آشیق اوستونده دالاشار – باریشار، هئچ بیلمزدیک دونیانین هاراسی دیر. حیف کی، اوشاقلیق حیاتینا قاییتماق آرزوسو بوش بیر خیال¬دیر.
بیرگون ناهارا یاخین ائوه قاییتدیقدا بیر هلهله گؤردوم. قوجا ننه¬م سکینه خانیمین قول قیچ آغریلاری یادیندان چیخمیشدی، ائوده فیر-فیر فیرلانیردی. آنامین همیشه دوتغون گؤرونن اوزو ایشیقلانمیشدی، گؤزلرینده سئوینج اویناییردی. علی عسکر عمیم ائوین یوخاری باشیندا، آلتیندا دوشک، یاستیغا سویکه نیب چوبوق موشتوغونو سوموروردو، منی گؤرن کیمی، یانینا چاغیریب دیزی اوسته اوتورتدو، اوزون ساری تئللریمی اوخشاماغا و نوازش ائتمه¬یه باشلادی.
سنی آغانین یانینا آپاراجاغام، گئدیرسن؟ دئیه سئوال وئردیکده، من باشیملا راضی¬لیغیمی بیلدیردیم. معلوم اولدو کی او تایدان قاصد گلیب، آتام¬دان کاغیذ گتیریبدی، کاغیذ¬دا عمیم‌دن بیزی اوتایا، اونون یانینا آپارماغی ایسته¬ییب دیر. بو خبر منی هامیدان چوخ سئویندیردی.
عمیم ملانین یانینا گئدیب قرآن آچدیردی، خوش گون بیلیندی، یکشنبه گونو یولا چیخمالی اولدوق. سرعتله سفر بوقچاسی دویونلندی، ائل اوبا بیزیم ائوه آخیشدی. آیریلیغین غم بولودو ائوه چوکموشدو، آنجاق من شاد ایدیم، آتامین یانینا گئدیردیم. آخی من هله اونون اوزونوده گؤرمه¬میشدیم. من ایکی یاشیندا ایکن، او بیزی ترک ائتمه¬یه مجبور اولموشدو.
حیدر داییم جلفایا قدر بیزی یولا سالمالی اولدو. مینیکلریمیزله داشلی یوللار، دار جیغیرلار لا کندین شمالینا طرف یوللاندیق. سکینه ننه¬م ایله من اولاغا مینمیشدیک. عمیم ایله داییم اولاقلاری هایلاییر. آنام دا اؤز ایچی ایله اللشه اللشه اونلارین دالینجا آددیم¬لاییردی. کندین شمالیندا یئرله¬شن قیلینج داغی ایله قانلی داغین آراسینی کسن یولون باشینا یئتیشنده آنام دایاندی، دونوب حسرتله کنده طرف باخدیقدا، گؤزلری یاز بولودونا دوندو. بئله لیکله دوغما یوردوموز گؤرونمز اولدو.
بلی تاریخ 1914 نجو ایل ایدی، اوزاق سفرلره حرکت ائدن، دوه کاروانلاری نین زینقیروو سسی ائله بیل ایندی ده قولاغیمدادیر. آت، قاتیر، دوه ایله هفته¬لر، آیلار یول گئتمک لازیم ایدی، آنجاق ایندی ناغیللاردا دئییلن کیمی اوچ آیلیق یوللاری اوچ گونده، دگیل اوچ ساعاتا گئتمک اولور.
اؤلکه نین سیاسی و اقتصادی وضعیتی¬نین پوزغونلوغوندان، او وقتلر نه شوسا یوللاری، نه ده دمیر یولو واریدی. یول کسمک، آدام سویماق، کندلره باسقین ائتمک، عادی بیر ایش اولموشدو. امن –آمانلیقدان خبر یوخ ایدی….
نه ایسه بیز دره¬لر، دوزلر، گدیکلر بعضاً ده اوچوروملو داغ اتکلریندن